Nieważność umowy frankowej skutkuje obowiązkiem stron zwrotu wzajemnie spełnionych świadczeń. Podstawę żądania zwrotu świadczenia jako dokonanego nienależnie, bez oparcia w umowie kredytu, stanowi art. 410 § 1 i 2 Kodeksu cywilnego w zw. z art. 405 Kodeksu cywilnego. A więc kredytobiorca ma roszczenie do banku o zwrot kwot wpłaconych na podstawie nieważnej umowy, tj. rat kredytu i kosztów okołokredytowych. Jednocześnie bank ma roszczenie do kredytobiorcy o zwrot wypłaconych kwot kapitału.
Rozliczenie po wygranej sprawie frankowej z bankiem
Kredytobiorca, który uzyskuje prawomocny wyrok ustalający nieważność umowy frankowej lub zasądzający w sprawie frankowej, aby wygasić roszczenie banku o zwrot kapitału, powinien złożyć w stosunku do banku oświadczenie o potrąceniu wzajemnych wierzytelności w trybie art. 498 Kodeksu cywilnego. Wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej.
Wynagrodzenie banku za korzystanie z kapitału
W przypadku ustalenia nieważności umowy frankowej, nie powstaje roszczenie banku o wynagrodzenie za korzystanie z kapitału kredytu. Bank nie ma prawa żądać od konsumenta rekompensaty wykraczającej poza zwrot kapitału wypłaconego z tytułu wykonania tej umowy oraz poza zapłatę ustawowych odsetek za zwłokę od dnia wezwania do zapłaty. Należy podkreślić, że przyznanie instytucji kredytowej prawa do żądania od konsumenta rekompensaty wykraczającej poza zwrot kapitału wypłaconego z tytułu wykonania tej umowy oraz poza zapłatę, w danym przypadku, odsetek za zwłokę mogłoby podważyć odstraszający skutek zamierzony przez dyrektywę 93/13, a przedsiębiorcy winni być zniechęcani do stosowania niedozwolonych klauzul umownych. W tej sytuacji, nie ma również znaczenia argumentacja banku, że konsument otrzymuje de facto darmowy kredyt albo, że stabilność rynków finansowych byłaby zagrożona, gdyby banki nie mogły żądać od konsumentów takiej rekompensaty.
Wynagrodzenie kredytobiorcy w stosunku do banku za korzystanie z kapitału
Wyrok TSUE z dnia 15.06.2023 r. w sprawie C-520/21 otwiera co do zasady możliwość dochodzenia przez kredytobiorcę będącego konsumentem od banku rekompensaty za korzystanie przez bank z kapitału. TSUE wskazało na możliwość dochodzenia przez konsumenta, w przypadku uznania umowy kredytu hipotecznego za nieważną, roszczeń wykraczających poza zwrot miesięcznych rat i kosztów zapłaconych z tytułu wykonania tej umowy, a także w danym przypadku poza zapłatę ustawowych odsetek za zwłokę od dnia wezwania do zapłaty, gdyż taka możliwość może przyczynić się do zniechęcenia przedsiębiorców do włączania nieuczciwych warunków do umów zawieranych z konsumentami. Nie mniej, powyższe powinno być możliwe, pod warunkiem poszanowania celów dyrektywy 93/13 i zasady proporcjonalności, a ponadto powinno zmierzać do przywrócenia pod względem prawnym i faktycznym sytuacji konsumenta, w której znajdowałby się on w braku tej umowy. W tym względzie, to do sądu rozpoznającego sprawę, będzie należało zbadanie w świetle wszystkich okoliczności zawisłej przed nim sprawy, czy i w jakim zakresie właściwe przepisy krajowe umożliwiają uwzględnienie przedmiotowego roszczenia.
.
Powyższa informacja nie ma charakteru porady prawnej i nie wyczerpuje w całości omawianego zagadnienia. Każdy przypadek ze względu na swoją specyfikę wymaga indywidualnej analizy.
Radca prawny Sławomir Rejek